Us doarp hat oant âldjiersdei wer in ramsj yn de haadstrjitte en op de dei dat dy winkel yn jûchheistimming iepene die ik in bêste haal út de earste lêch. Yn de wike dêrnei fernaam ik yn petear mei twa kunde dat wy trijen dêr út klearebare nostalgy itselde boek kocht hawwe. Myn buorman de boekhâlder kocht it ta syn nachtmerje-oantinken fan Mitnachnebstsamtundso-weiter en foar myn kuiermaat de sosjolooch wie it in persoanlike died (‘in lytse belidenis’ sei er sels) ta de neitins fan fjouwer jier deeglik ûnderwiis as útwei foar ambysjes en selsûntjouwing. Ik ha it oer De MULO, fan Wim Daniëls (2018 Prometheus Amsterdam, ISBN 978 90 446 3711 3).
It boekje hat as subtitel De karriêreskoalle foar it ‘gewoane’ folk en dêr is mar ien wurd tefolle mei sein en dat is it wurd ‘gewoan’. It folk is it folk, liket my, asto it ek noch as ‘gewoan’ merkbietst dan spilest mei in populistysk selsbegrutsjen dat folslein oerstallich is. De ‘echte’ Fries is lyksa in ûndûbeldsinnich tautologysk pleonasme sûnder tafoege wearde: sjoch ús hjir efkes noch gewoaner as gewoan, echter as echt wêze. De sosjolooch die der sels noch in skeppe boppe-op: it ‘gewoane’ folk hat doetiid no krekt nét de mulo folge. It wie in minderheid (de ‘elite’?) dy’t de kâns krige om breder te learen as inkeld it leger ûnderwiis. It soe my neat gjin nij dwaan as it wurdsje ‘gewoan’ yn de subtitel it boek better ferkeapje moast, mar feitlik lei it dus nei amper in jier al yn de ramsj. No sei dat oars ek net safolle, want ek de winner fan de Libris Literatuer Priis 2019, De goede zoon fan Rob van Essen, is fiif moanne letter al yn ús pop-up foar in skewielige priis te keap.
Foar my persoanlik, foar’t safier it der wat ta docht, wie de iepenbiere mulo op It Hearrenfean fiif jier lang (ik bleau fuortdaliks sitten yn de earste klasse) mear leed as wille. Ja, efterôf bin ik der mar wat grutsk op, mar ik sjoch my noch yn in bepaald jier alle tiisdeis en tongersdeis as in berch opsjen tsjin de twa lesoeren Dútsk en Frânsk efterinoar nei de pauze en it sels fabrisearjen moatte fan in wurkjende skeal foar fysika (tige tank heit en broer) en it foar my ûnbegryplik balânzjen by it hannelsrekkenjen, dat no krekt foar de buorman wer in feest wie. Ik wie der fan oertsjûge dat ik it grize rapportboekje mei sifers foar alle fiif de mulo-jierren goed bewarre hie, mar hoe’t ik juster en hjoed ek socht ha, ik kin it blinders net werom fine. Withoelang ha ik der net nei omsjoen en op dit stuit sit it my ynienen samar yn de wei dat ik dit pregnante part fan myn persoanlike skiednis net yn de hannen hâlde kin.
It boekje sels hat eins net iens safolle om de hakken; aardige ferdivedaasje, mear is it net. Utsein dan it lêste haadstik. Dat hannelet oer ien skoalle dat de hiele hûndertfyftich jier muloskiednis meimakke hat: fan de Frânske skoalle yn 1831 ôf oant it yn 1857 in mulo wurdt en yn 1920 offisjeel as ulo te boek komt te stean om yn 1968 úteinlik ta in mavo te ferwurden. Wy hawwe it oer myn eigenste mulo oan it Gemeenteplein op It Hearrenfean, mei foto en al. Ha ik dochs noch in bytsje eigen skiednis yn de hannen.
